Air pollution is an urgent issue in Mongolia, especially in urban areas including the capital Ulaanbaatar, where almost half of the population resides. An enormous 87% of the overall air pollution in Mongolia comes from coal that is being used to heat households in the capital’s infrastructure-light ger districts during the freezing cold winters when temperatures often dip below -40०C, as well as from sturdier buildings with chimneys. The remaining air pollution comes from transportation, power plants and water heater plants.

In part due to a series of brutally harsh winters, or dzudz, that have made life harder in rural areas, more and more Mongolians have migrated from rural areas to the capital in recent years. As a consequence, the city’s informal ger district has greatly expanded. Gers are portable, circular nomadic homes made of wood, canvas and felt, and most house a traditional stove for heating, with a chimney leading upwards through the roof. Gers are now estimated to house over 60% of Ulaanbaatar’s population in settlements around the city. However, due to limited infrastructure, funding and cultural tradition, it has not been feasible to connect all households in the ger areas to the central heating system, offer electric heating solutions or enable everyone to move into apartments.

So families burn raw coal, the most available fuel available to them, to heat their homes during the freezing cold winters. Coal combustion produces high amounts of a common pollutant known as PM2.5: tiny airborne particles measuring <2.5 microns in diameter. PM2.5 is considered the most hazardous pollutant to human health, since these particles are so small that, once inhaled, they can travel deep into the human system, potentially causing a range of short- and long-term health effects.

This coal-combustion results in alarming air pollution levels not only in Ulaanbaatar, but also in other urban areas. At times, the air pollution is 50 times the WHO recommended level. During 2018, IQAir AirVisual recorded Ulaanbaatar as the 5th most polluted capital city, with an annual average PM2.5 pollution level 6 times this guideline. By that time, there were 11 state-run air quality monitoring stations that provided live air quality information to the public. However, all of them were located in Ulaanbaatar and other Mongolian cities had no way of measuring pollution levels – until now.

Czech-based NGO People in Need (PIN), in collaboration with IQAir AirVisual, set out to cexpand Mongolians’ access to information about the air they breathe.

People In Need began operating in Mongolia with a humanitarian response for herders who suffered from the 2009-2010 dzud. Since then, People in Need has been working in both rural and urban areas in various sectors including emergency response, sustainable livelihoods and the environment, civil society capacity building, and education and skills development.

Since late 2018, PIN began to address the urgent air quality crisis and launched the Right to Breathe project, funded by the European Union and partnering with local NGOs: Mongolian Environmental Civil Council, Mongolian Women Lawyers’ Association and Ger Community Mapping Center. The project aims to strengthen access to information, awareness, situational monitoring and corresponding actions addressing air pollution in Mongolia, and to empower civil society organizations to share information and increase transparency alongside parliament, audit institutions, and the media.

As part of the project, 50 AirVisual Pro air quality monitors have been installed indoors and outdoors in Ulaanbaatar and other urban areas. These new monitors have almost doubled the amount of outdoor air quality information publicly available, providing visibility in areas and cities where there was previously no outdoor air quality monitoring system, and furthering understanding of the impacts of indoor pollution. Citizens can now freely access real-time air quality information close to them from this new monitoring network, and use this information to take actions to protect health.

It is crucial to protect yourself and your family from the health risks of air pollution when levels are high. You can greatly reduce your exposure to air pollution with some of these simple steps.

1. Continually check air quality information

Our eyes alone are unreliable tools in understanding air pollution. Check reliable air quality information using the free AirVisual air quality app in English and Mongolian, which reports real-time and forecast measurements from both state-run monitors and PIN’s Right to Breathe air quality monitoring network. The app reports air quality levels using color-coded icons, which indicate how serious they are to health, and provides recommendations as to how you can protect yourself.

2. Wear anti-air pollution masks when outdoor pollution levels are high

A crucial step to protect yourself from air pollution is to wear a PM2.5 filtering mask. Note that many dust and surgical masks don’t protect you from air pollution. When choosing a mask, take care to check that the filter fabric itself has a high PM2.5 filtration rate: for example, ratings such as KN95 and N99 offer high protection (filtering >95% or >99% of PM2.5 respectively). Also check that the mask seals well to your face, preferably with a nose clip, so that no polluted air enters around the sides.

3. Try to stay indoors when air pollution level is high, especially if you are particularly at risk

Pregnant women, children, elders and people at risk of illnesses are highly vulnerable to air pollution and its impacts. Therefore, these groups are particularly encouraged to stay indoors and limit outdoor activities when the air pollution is serious. When it is necessary to go outside, wear PM2.5 filtering masks.

4. Use air purifiers with HEPA filters

Indoor air quality is usually affected by the outdoor air quality, since most buildings naturally have gaps in walls and windows through which air can enter. In addition to this, there are many factors that affect indoor air quality including coal burning, smoking, cleaning detergents and low-quality construction materials. We don’t always notice when the indoor air quality of our home or office is worse than outdoors. To clean indoor air, you can either ventilate your space when the air outdoors is clean, or, when the pollution outdoors is no better, use an air purifier. The purifier should have a HEPA (High Efficiency Particulate Air) filter, which is able to filter over 99.9% of PM2.5.

5. Reduce air leakage which usually occurs through doors and windows

Pollution can penetrate indoor spaces through cracks or gaps found in window or door edges. So it is crucial to fill or insulate the gaps or use window filters in order to prevent outdoor air pollution entering.

6. Use standardized improved stoves

The difference between ordinary stoves and improved stoves is that you place wood before burning coal in the ordinary stove, while you do the reverse in the improved stove. This allows the coal to burn completely and result in much less particle emissions as well as keep the warmth longer. Improved stoves can not only help you save 30% of fuel, but also reduce the toxic particles which come from burning by 20-80%.

7. Use improved fuels

Improved fuel is the mixture of compressed crushed coal pieces and additional flammable chemicals. While still not as efficient as electricity, compared to raw coal, improved coal is more energy efficient and emits less smog, ash and moisture.

8. Use more energy efficient technologies for heating

When most air pollution comes from ordinary household stoves, the best solution for heating houses and gers is to use more energy-efficient technologies. By using electric heating, you can reduce air pollution indoors as well as outdoors.

9. Reduce heat loss by insulating your ger or house

Air pollution will decrease significantly as households insulate their houses in order to reduce heat loss, which in turn reduces the amount of fuel required for indoor heating. Certain areas can get moldy due to mists which occur during the heat loss, and therefore reduce the quality of indoor air. By insulating your house or ger with standardized construction materials such as basalt wool and sheep wool, you can decrease your coal consumption for heating by up to 50%.

10. Don’t burn toxic garbage, engine oil and fluids

Burning toxic garbage including scrap tires and used engine oil and fluids accelerates toxic air exposure for people who live in polluted areas. The burning of these types of garbage emits high amounts of hazardous chemicals into the air, which penetrate into the ground, the human body and construction materials. The toxic chemicals found in them can result in long-term health issues. Therefore, never burn things which are not fuels.

Агаарын бохирдол Монголд

Монголын хүн амын тал гаруй хувь нь оршин сууж буй Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын 87 хувь нь гэр хорооллын өрхүүд болон бусад зуухнаас, үлдсэн хувь нь автомашин, дулааны станц, усан халаалтын зуухнаас үүсдэг. Өсөн нэмэгдэж буй гэр хорооллын өрхүүдийг нийтээр нь төвийн халаалтын системд холбох, цахилгаан халаагуураар халаах, аль эсвэл орон сууцанд оруулах дэд бүтцийн болоод эдийн засгийн боломж одоогоор хязгаарлагдмал байна.

Иймд гэр хорооллын өрхүүд түүхий нүүрс түлж гэр, байшингаа халаахаас өөр аргагүйд хүрч байгаа ба цаашлаад Улаанбаатар төдийгүй бусад суурин газруудад агаарын бохирдол маш аюултай төвшинд хүрээд байгаа юм. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол өвлийн улиралд ДЭМБ-ын зөвлөсөн хүлцэх хэмжээнээс даруй 50 дахин илүү байдаг. 2018 онд Улаанбаатар хот хамгийн их агаарын бохирдолтой хотын жагсаалтын 5 дугаарт бичигдсэн бөгөөд жилийн дундаж бохирдлоор энэхүү удирдамжаас 6 дахин илүү байв. 2018 оны байдлаар Улаанбаатар хотод нийт 11 агаарын чанар хэмжигч төхөөрөмж байсан ба мэдээллийг agaar.mn цахим хуудсаар олон нийтэд түгээдэг. Харин бусад хот, суурин газруудад агаарын чанарыг хэмжих төхөөрөмж огт байгаагүй.

“Амьсгалах эрх” төсөл, Пипл ин нийд ТББ

Чех улсад төвтэй Пипл ин нийд ТББ нь 2009/2010 оны зудад нэрвэгдсэн малчдад хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлснээр Монголд үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн билээ. Тэр үеэс хойш Монголд онцгой байдлын тусламж үзүүлэх, тогтвортой амжиргааг дэмжих, ард иргэд, иргэний нийгмийн байгууллагуудыг чадавхижуулах, дээд боловсролыг чанаржуулах зэрэг төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлсэн. Алслагдсан, хөдөө орон нутгийн газруудад төвлөрөн үйл ажиллагаа явуулдаг байсан Пипл ин нийд 2018 оноос хот суурин газруудад тулгамдаж буй асуудлууд руу анхаарлаа хандуулж, үйл ажиллагаагаа тэлж эхэлсэн билээ.

Пипл ин нийд ТББ нь Монголын байгаль орчны иргэний зөвлөл, Монголын хуульч эмэгтэйчүүдийн холбоо, Гэр иргэдийн оролцоотой амьдрах орчны зураглалын төв байгууллагуудтай хамтран Европын холбооны санхүүжилтээр “Амьсгалах эрх” төслийг 2018 оноос эхлэн 2019 оны сүүлч хүртэл хэрэгжүүлэх юм. Төслийн хүрээнд агаарын бохирдлын тухай иргэд ба иргэний нийгмийн байгууллагуудын мэдлэг, ойлголтыг нэмэгдүүлэх, холбогдолтой үйл ажиллагаануудын ил тод байдал ба хариуцлагыг нэмэгдүүлэх ажлуудыг зохион байгуулж байна.

“Амьсгалах эрх” төслийн хүрээнд Улаанбаатар болон бусад хот суурин газруудад нийт 50 “IQAir” агаарын чанар хэмжигч төхөөрөмжийг дотор болон гадна орчинд суурилуулсан билээ. Ингэснээр агаарын чанарын хэмжилт хийгддэггүй байсан байршлуудын агаарын чанарын түвшинг тогтоох, дотоод орчны агаарын бохирдлыг хэмжих боломж нэмэгдэж байгаа юм. Иргэд “AirVisual” апп-аар дамжуулан өөрт ойр байгаа агаарын чанар хэмжигч төхөөрөмжүүдээс мэдээлэл авах боломжтой болж байна. Агаарын чанарын индекс (АЧИ) өндөр буюу агаарын бохирдол ихтэй үед иргэд өөрсдийгөө болон гэр бүлийнхнээ хамгаалах зайлшгүй шаардлагатай. “Амьсгалах эрх” төслийн зүгээс хувь хүний болоод өрхийн төвшинд агаарын бохирдлоос хамгаалах энгийн бөгөөд үр дүнтэй аргуудыг санал болгож байна.

1. Агаарын чанарын мэдээг тогтмол шалгаж хэвших

Агаарын бохирдлын хэмжээ ямар байгааг бид зөвхөн нүдээрээ хараад хэлж чадахгүй. Иймд баталгаатай эх сурвалжаас агаарын бохирдлын хэмжээг тогтмол шалгаж байх шаардлагатай. Төрийн харьяат болон Пипл ин нийд ТББ-ын “Амьсгалах эрх” төслийн хүрээнд суурилуулсан бүх агаар хэмжигч төхөөрөмжийн мэдээллийг та AirVisual гэх үнэ төлбөргүй апп-аас авах боломжтой юм. Эндээс та агаарын бохирдлын төвшинг өнгөөр ялгасан, энийн ойлгомжтой байдлаар харах боломжтойгоос гадна тухайн үед эрүүл мэндээ хэрхэн хамгаалах зөвлөмжүүдийг авч чадна.

2. Агаарын бохирдлын төвшин өндөр үед шүүлтүүртэй амны хаалт зүүж хэвших

PM 2.5 тоосонцорыг шүүдэг шүүлтүүр бүхий материалаар хийсэн амны хаалт агаарын бохирдлоос эрүүл мэндээ арга туршлагын зайлшгүй нэг арга мөн. Эмнэлгийн амны хаалт бохирдлыг шүүхгүй гэдгийг анхаараарай. Амны хаалт сонгохдоо тухайн материал нь бүхэлдээ PM2.5-ийг шүүдэг эсэхийг сайтар шалгах нь зүйтэй. Тухайлбал N95 ба N99 төвшний маскууд нь маш өндөр төвшинд буюу PM2.5 нарийн ширхэгт тоосонцруудыг 95%, 99% шүүх чадвартай гэсэн үг юм. Мөн амны хаалт таны нүүрний хэлбэрт яг тохирсон, огт зай завсар орохгүй байхаар тооцож авах нь чухал.

3. Хэт мэдрэг хүмүүс гадуур удаан хугацаагаар явахгүй байх

Жирэмсэн эхчүүд, нялх бага насны хүүхдүүд, өндөр настай хүмүүс болон архаг хууч өвчтэй хүмүүс агаарын бохирдолд хэт мэдрэг бас өртөх эрсдэл өндөр байдаг. Тиймээс агаарын бохирдол их үед аль болох гадуур удаан явахгүй, гарах шаардлагатай бол шүүлтүүртэй амны хаалт зүүх нь агаарын бохирдолд өртөх эрсдэлийг бууруулна.

4. Хепа шүүлтүүртэй агаар цэвэршүүлэгч ашиглах

Агаар нэвтрүүлэх зорилгоор барилгын хана, цонх зэрэгт зай завсар байдаг учир дотоод орчны агаарын бохирдолд гадна агаарын бохирдол шууд нөлөөлдөг. Үүнээс гадна нүүрс түлэх, тамхи татах, ахуйн цэвэрлэгээний бодисууд, чанаргүй барилгын материал гэх мэт өөр олон хүчин зүйлс бий. Заримдаа гэр болон албан тасалгаан доторх агаар гадаад орчны агаараас ч бохир болсныг бид анзаардаггүй. Тиймээс гэр болон албан тасалгаандаа агаар цэвэршүүлэгч хэрэглэж хэвших нь чухал юм. Агаар шүүгчид тавигдах гол шаардлага нь PM2.5 тоосонцорыг 99.9% хүртэл шүүдэг HEPA шүүлтүүр юм.

5. Хаалга цонхныхоо дулаан алдагдлыг бууруулж агаарын бохирдлоос хамгаалах

Гадаад орчны агаар дахь бохирдлын хэмжээ их үед гэр болон албан тасалгааны нүх сүвээр нэвтэрч дотоод орчны агаарын чанарыг бууруулдаг. Иймд цонх, хаалганы завсараар бохирдолтой агаар нэвтрэхээс сэргийлж дуулаалга хийж битүүмжлэх, цонхны шүүлтүүр тавих зэрэг арга хэмжээг авах нь зүйтэй.

6. Стандартын шаардлага хангасан сайжруулсан зуух хэрэглэж хэвших

Энгийн зууханд галлахдаа эхлээд модоо хийн дараа нь нүүрсээ түлдэг бол сайжруулсан зуухны хувьд эхлээд нүүрсээ хийн дээр нь модоо хийснээр нүүрсний бүрэн шатах нөхцлийг ханган тоосонцрыг маш бага ялгаруулж мөн дулааныг удаан хадгалдаг байна. Сайжруулсан зуух нь түлшийг 30% хүртэл хэмнэж, утаанд агуулагдах хорт бодисын хэмжээг 20-80% хүртэл бууруулдаг*. Сайжруулсан зуух ашигласнаар та түлшээ хэмнээг зогсохгүй агаарын бохирдолд өртөх эрсдлээ бууруулж чадна.

*2017-02-02 Дэлхийн банкны “Монгол улсын цэвэр зуух санаачилга” судалгааны тайлан

7. Сайжруулсан түлш ашиглах

Сайжруулсан түлш гэдэг нь нүүрсийг жижиглэн бутлаад бэхжүүлж, шаталтыг дэмжих бодис нэмж хэлбэр оруулан шахсан нүүрс юм. Хэрэглээний хувьд сайжруулсан түлш нь түүхий нүүрстэй харьцуулахад утаа, хөө тортог бага гардаг, үнсний хэмжээ бага,чийгшил бага, дулаан барилт сайтай.

8. Байгальд ээлтэй, эрчим хүчний хэмнэлттэй технологоор халаалтаа шийдэх

Монгол улсын хот суурин газрын агаарын бохирдлын 60-80%-ийг гэр хорооллын ердийн галлагаатай зуухнаас ялгарч буй утаа бүрдүүлж байгаа өнөө үед байгальд ээлтэй, эрчим хүчний хэмнэлттэй технологиор гэр болон байшингаа халаах нь хамгийн зөв шийдэл мөн. Цахилгаанаар халааснаар агаарын бохирдлыг бууруулахад хувь нэмрээ оруулж байгаагаас гадна гэрийн дотоод орчны агаарын бохирдлыг бууруулдаг.

9. Гэр болон байшингаа дулаалж, дулаан алдагдлыг бууруулах

Айл өрх бүр гэр болон байшингийнхаа дулаан алдагдлыг бууруулснаар нүүрсний хэрэглээгээ багасгаж, эрчим хүчний хэмнэлтийг өсгөж агаарын бохирдлыг бууруулахад асар их хувь нэмэр оруулж чадна. Байшингийн дулаан их алдаж байгаа хэсэгт хөлрөлт, цанталт үүссэнээс болж мөөгөнцөр үүсэх нөхцлийг бүрдүүлдэг нь дотоод орчны агаарыг бохирдуулах эрсдэлтэй. Байшин болон гэрээ технологийн шаардлага хангасан материалаар дулаалвал нүүрсний болон цахилгааны хэрэглээг 50 хувь хүртэл бууруулах боломжтой.

10. Хортой хог хаягдал, дугуй, ашигласан тос, масло шатаахгүй байх

Хортой хог хаягдал болон дугуй, тос шатаах нь агаарын бохирдолтой орчинд амьдарч байгаа хүмүүсийн хувьд аливаа өвчин эмгэгт өртөх магадлалыг нэмэгдүүлдэг. Дугуй, хог шатаах болон төрөл бүрийн шаталтын процессын үед маш олон төрлийн хорт бодисууд ялгардаг бөгөөд удаан задардаг органик нэгдлүүд хөрсөнд, агаарт, хүн амьтны биед, обьектын дээвэр хананд урт хугацаанд хуримтлагдан амьсгалын замаар хүний биед нэвтэрч эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг. Иймд зориулалтын бус зүйлсийг бүү шатааж байгаарай.